Luister naar je lichaam en herken de klachten
Ben je tussen de 45 en 55 jaar? Rond die leeftijd beland je doorgaans in de menopauze. Ben je onder de 40, dan spreken we over de vroege menopauze. De verschillende fases richting en na je menopauze vormen een natuurlijk proces dat soms jaren kan duren. Omdat we met zijn allen een pak ouder worden, maken veel meer vrouwen de menopauze, en vooral het leven na de menopauze, heel bewust mee. Zo kunnen menopauzeklachten zelfs tot een derde van je leven beïnvloeden.
Dit komt waarschijnlijk als een shock, want uit een enquête* van de Belgische Vereniging voor Menopauze bleek dat veel Belgische vrouwen denken dat de menopauze slechts een paar jaar duurt. Dat komt doordat we ons nog niet altijd bewust zijn van de veranderingen die ons lichaam doormaakt.
Doordat je eierstokken stoppen met het aanmaken van oestrogeen en progesteron, kan je last krijgen van heel uiteenlopende symptomen. De ene vrouw merkt lichte veranderingen op, terwijl de andere kampt met intense symptomen die haar dagelijks leven beïnvloeden.
Om je te helpen om de (peri)menopauze te herkennen, zetten we hieronder de belangrijkste symptomen op een rij. En nee, het gaat niet alleen om opvliegers. Van slaapproblemen tot spierpijn, ontdek alle mogelijke kwaaltjes en hoe je ze kan aanpakken.
Omdat we steeds ouder worden, zitten we maar liefst een derde van ons leven in de postmenopauze, wat een serieuze impact kan hebben op onze levenskwaliteit.
Onregelmatige menstruatie
In de periode voorafgaand aan de menopauze (de perimenopauze of overgang genoemd), zal je merken dat je menstruatie onregelmatig kan worden. Je eierstokken maken namelijk steeds minder oestrogeen en progesteron aan. Dit kan de lengte van je menstruatiecyclus beïnvloeden. In het begin van de overgang daalt het progesteron. Daardoor volgen menstruaties elkaar in eerste instantie sneller op.
Later gaat het oestrogeen dalen en kost het steeds meer tijd om eicellen te laten rijpen. Ook dit kan je menstruatie onregelmatig maken: de tijd tussen twee menstruaties wordt steeds langer. Dit zorgt ervoor dat het slijmvlies van je baarmoeder langer kan doorgroeien, dikker wordt en er bij de volgende menstruatie meer slijmvlies wordt afgestoten. Die menstruatie gaat dan gepaard met meer bloedverlies.
Uiteindelijk heb je geen onregelmatige menstruatie meer, maar word je helemaal niet meer ongesteld. Ben je een jaar niet meer ongesteld geweest? Dan kun je met grote zekerheid zeggen dat je je laatste menstruatie gehad hebt. Die laatste menstruatie noemen we de menopauze. Na je laatste menstruatie ben je niet meer vruchtbaar en kun je dus niet meer zwanger raken.
Opvliegers
Opvliegers zijn een van de meest voorkomende symptomen van de menopauze, meer dan de helft van de vrouwen krijgt ermee te maken. De daling van je oestrogeen-level verstoort het temperatuurregelsysteem van je lichaam. Daardoor kun je het opeens erg warm krijgen, ga je zweten en stijgt je hartslag.
Gelukkig zijn er manieren om opvliegers te verminderen. Kleine aanpassingen zoals luchtige kleding, minder alcohol en cafeïne en stressbeheersing kunnen helpen. Helpen deze tips niet? Praat met je behandelende arts over een behandeling op jouw maat.
Nachtelijk zweten
Word je ‘s nachts wel eens badend in het zweet wakker? Dat noemen we nachtelijk zweten. Nachtelijk zweten is een variant van opvliegers en kan je slaap flink verstoren. Het is niet alleen ongemakkelijk, maar het zorgt er ook voor dat je slecht slaapt, wat leidt tot vermoeidheid en prikkelbaarheid overdag.
Onze tip: zorg voor een koele slaapkamer, draag luchtige nachtkleding en vermijd zware maaltijden of alcohol voordat je gaat slapen.
Slaapproblemen
Tijdens de perimenopauze kunnen de hormonale veranderingen in je lichaam het slaapcentrum van je hersenen beïnvloeden, waardoor je moeilijker in slaap valt of doorslaapt en niet uitgerust wakker wordt. Ook nachtelijk zweten kan bijdragen aan een slechte nachtrust. Dit kan leiden tot chronische vermoeidheid, prikkelbaarheid en concentratieproblemen.
Deze tips kunnen je helpen om beter te slapen:
- Volg een vast slaapritme
- Vermijd computer of andere schermen voor het slapengaan
- Zorg voor een koele, donkere slaapomgeving
- Probeer ontspanningstechnieken, zoals yoga of meditatie
Helpen al deze tips niet, praat er dan over met je behandelende arts.
Spier- en gewrichtspijn
Een minder bekend symptoom van de menopauze is spier- en gewrichtspijn. De daling van oestrogeen kan een impact hebben op de ontstekingsprocessen in je lichaam. Hierdoor kan je last krijgen van stijve gewrichten, spierpijn en zelfs zwelling in de gewrichten.
Wat je kan doen? Beweeg regelmatig, zoals wandelen, zwemmen of yoga. Zo houd je je spieren soepel en je gewrichten flexibel. Blijf je toch last hebben van spier- en gewrichtspijn? Vraag je behandelende arts naar een passende behandeling.
Duizeligheid
Door de hormoonschommelingen kan je tijdens de menopauze ook last hebben van duizeligheid. Dit kan plotseling opkomen, dus kan best vervelend zijn. Probeer rustig te blijven en vermijd plotseling opstaan of draaien. Blijft de duizeligheid aanhouden? Dan overleg je best even met je arts.
Gewichtstoename
Wanneer je ouder wordt, vertraagt je metabolisme of stofwisseling. Dat betekent dat je lichaam meer moeite heeft om voedsel om te zetten in energie. Daardoor blijven sommige vrouwen moeilijker op gewicht. Tijdens de menopauze kan je vooral rond je buik meer vet zien. Je lichaam produceert minder oestrogeen, waardoor je vetopslag kan verschuiven van je heupen en dijen naar je buik. Vervelend en niet zonder risico, want dat vet kan op lange termijn de kans op hart- en vaatziekten verhogen.
Ons advies? Kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken. Eet gezond, beweeg regelmatig en probeer krachttraining. Ook belangrijk: probeer minder calorieën te verorberen, en vermijd gesuikerde drankjes en geraffineerde koolhydraten.
Depressie en stemmingswisselingen
Oestrogeen regelt niet alleen je menstruatiecyclus, maar ook de aanmaak van serotonine, een stofje dat verantwoordelijk is voor je stemming. Serotonine wordt soms wel eens beschreven als het “gelukshormoon”. Doordat je oestrogeengehalte tijdens de menopauze daalt, daalt dus ook de hoeveelheid van dit “gelukshormoon” en kan je last krijgen van stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of zelfs depressieve gevoelens.
Ben je overweldigd? Praat erover met je arts of een psycholoog. Ook regelmatige lichaamsbeweging, een gebalanceerd dieet en sociale contacten kunnen je menopauzesymptomen verlichten.
Angstgevoelens
De daling van oestrogeen beïnvloedt de aanmaak in je lichaam van andere stoffen zoals serotonine, zodat je naast depressies en stemmingswisselingen ook last kan krijgen van angstgevoelens.
Gelukkig bestaan er hiervoor ook heel eenvoudige hulpmiddelen :
- Ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen helpen om je lichaam en geest te kalmeren.
- Dagplanningen of to-do-lijstjes kunnen je zorgen wat verlichten en aarzel ook niet om over je angsten te praten met vrienden of familie.
- Cognitieve gedragstherapie kan je helpen om negatieve patronen te doorbreken, dat kan je ook op jezelf proberen met zelfhulpboeken. Deze vorm van psychotherapie helpt je om negatieve gedachten en gedrag te herkennen en te vervangen door realistischere gedachten en constructiever gedrag.
Merk je dat je angsten je dagelijkse leven beïnvloedt, ga dan zeker langs je arts.
Concentratieproblemen
Merk je dat je soms moeite hebt om je te concentreren of dingen te onthouden? Ook dat kan aan de menopauze liggen. De oorzaak ligt meestal bij een combinatie van hormonale veranderingen en slecht slapen.
Probeer stress te verminderen, blijf fysiek actief en eet gezond. Bij ernstige klachten kan het helpen om je huisarts te raadplegen.
Hartkloppingen
Als je last hebt van hartkloppingen tijdens de overgang, dan kan dit worden veroorzaakt door hormonale veranderingen. Als je wel eens hartkloppingen hebt gehad, dan weet je hoe angstig het aanvoelt. Je hart bonst zo stevig dat je het bewust voelt kloppen in je borst of keel.
Tijdens de overgang wordt je zenuwstelsel, dat de werking van je hart en bloedvaten regelt, gevoeliger. Deze extra gevoeligheid kan ervoor zorgen dat je hart ineens sneller begint te kloppen of een slag overslaat. Je herkent hartkloppingen doordat je je hart in je keel of borst voelt kloppen, zonder dat je vlak van tevoren een inspanning hebt geleverd. Je hart bonst op dat moment zo stevig, dat het voelt alsof je een extra hartslag hebt. Je kunt tijdens hartkloppingen ook last krijgen van opvliegers, hevig zweten of pijn op je borst.
Hartkloppingen kunnen je zomaar overkomen, of je nu actief aan het sporten bent of gewoon op de bank zit. Wat je in dit geval het beste kunt doen is gewoon rustig blijven. Concentreer je op je ademhaling en accepteer het. Adem een paar keer diep in en uit.
Je voelt je in veel gevallen direct rustiger worden. Iedereen kan last krijgen van hartkloppingen, zeker als je in de overgang bent. Je kunt er dus niet echt iets aan doen om het te voorkomen. Wel is algemeen bekend dat stress een stimulerende factor kan zijn. Vermijd daarom zoveel mogelijk stressvolle situaties om hartkloppingen te voorkomen. Het is daarnaast ook belangrijk om voldoende te slapen en overdag enkele rustmomenten in te plannen. Bij twijfel of meer ernstige last raden we je aan je arts hierover te raadplegen.
Droge huid en haaruitval
Je huid kan droger, dunner en rimpeliger worden. Dit komt doordat oestrogeen een belangrijke rol speelt bij de aanmaak van collageen, een eiwit dat je huid stevig en elastisch houdt. Ook je haar kan dunner worden of meer uitvallen. Sommige vrouwen krijgen extra beharing, bijvoorbeeld op hun gezicht.
Gelukkig kan je met vochtinbrengende crèmes en serums je huid soepel houden. Je haar kan je extra verwennen met speciale shampoos en supplementen, zoals biotine en vitamine E. Zijn de symptomen ernstig, dan kan je altijd een afspraak maken met een dermatoloog.
Urineweginfecties of urineverlies
Je blaas en urinewegen zijn gevoelig voor oestrogeen, en door het tekort aan dit hormoon kan je tijdens de menopauze last krijgen van urineweginfecties of urineverlies.
Er bestaan crèmes en andere oplossingen die kunnen helpen om de gezondheid van je urinewegen te ondersteunen. Bespreek met je arts wat voor jou het meest geschikt is.
Veel water drinken is sowieso goed, dat helpt om bacteriën uit je urinewegen weg te spoelen en het risico op infecties te verkleinen.
Overweeg ook bekkenbodemoefeningen om de controle over je blaas te verbeteren.
Vaginale droogheid en verlies van libido
Door de daling van oestrogeen worden je vaginale weefsels dunner en droger, waardoor vrijen pijnlijk kan worden. Je kan ook minder zin in seks krijgen. Deze symptomen zijn heel normaal tijdens de menopauze, je hoeft je hiervoor niet te schamen.
Wat kan helpen? Glijmiddel op waterbasis, oestrogeencrèmes of vaginale zetpillen maken de seks weer leuker. Hormoonvervangende therapie kan je libido verbeteren en vaginale droogheid verminderen.
Ook hier geldt steeds, spreek erover met je arts om te kijken welke behandelopties het best bij je noden passen.
Osteoporose of broze botten
Tijdens de menopauze daalt je oestrogeenniveau, en dat heeft ook invloed op je botten. Je botdichtheid neemt af, waardoor je botten brozer worden en sneller kunnen breken. Dit heet botontkalking (osteoporose). Het is een natuurlijk proces bij het ouder worden, maar de menopauze versnelt het. Het lastige is dat je dit meestal pas merkt als het te laat is, bijvoorbeeld door ingezakte wervels of een spontane polsbreuk.
Wil je je botten sterk en gezond houden? Zorg dan voor voldoende calcium en vitamine D in je voeding en blijf regelmatig bewegen. Soms kan hormoontherapie helpen om botverlies te vertragen. Het hormoon oestradiol (een vorm van oestrogeen) speelt hierbij een rol, omdat het je lichaam helpt om calcium beter op te nemen en je botten direct versterkt.
Twijfel je of je extra ondersteuning nodig hebt? Overleg dan altijd met je arts om te kijken wat het beste bij jou past.
Veranderingen aan je borsten of pijnlijke borsten
Tijdens de overgang maakt je lichaam niet enkel minder oestrogeen aan maar ook minder progestageen. De balans tussen beide hormonen wordt verstoord waardoor je bijvoorbeeld last kan krijgen van pijnlijke borsten.
De menopauze heeft ook een invloed op de vorm van je lichaam en met name je borsten. Je tepels worden kleiner en worden niet meer stijf, en je borsten veranderen qua samenstelling. Het klierweefsel verdwijnt en wordt langzaamaan vetweefsel. Hierdoor kunnen je borsten slapper worden en hun vorm verliezen.
Borstverstevigende oefeningen kunnen dit proces vertragen zodat je borsten langer hun vorm houden.
Praat erover en pak je klachten aan
Heb jij last van een of meerdere menopauzesymptomen? Blijf er niet mee zitten. Praat erover met je partner, je vriendinnen, je arts of je gynaecoloog en pak je klachten aan.
Ja, de menopauze is een ingrijpende periode, maar met de juiste informatie en ondersteuning kom je een heel eind. Samen maken we het een onderwerp waar je gewoon over kunt praten! Zo zorgen we ervoor dat jij je goed voelt, in elke fase van je leven.
Lees ook
- *2014, internetenquête bij 696 vrouwen, uitgevoerd door de Belgische Vereniging voor Menopauze en farmaciebedrijf Abbott.
- Monteleone P. et al. Symptoms of menopause — global prevalence, physiology and implications. Nat Rev Endocrinol 14, 199–215 (2018).
- Davis SR et al. Treating menopause — MHT and beyond. Nat Rev Endocrinol 18, 490–502 (2022).
- Lobo RA et al. Management of menopause: a view towards prevention. Lancet Diabetes Endocrinol. 2022 Jun;10(6): 457-470.
- Comment. Attitudes towards menopause: time for change, The Lancet, 399 June 18, 2022, 2243.
- Baber RJ et al. & the IMS Writing Group (2016). IMS Recommendations on women’s midlife health and menopause hormone therapy. Published by the International Menopause Society.
- DiBonaventura et al. Burden of vasomotor symptoms in France, Germany, Italy, Spain, and the United Kingdom. International Journal of Women’s Health 2013. Vol. 5, 261–269
- Santoro et al. Menopausal Symptoms and Their Management. Endocrinol Metab Clin North Am 2015. Vol 44(3), 497–515.
- Faron G. (UZBrussel). Geraadpleed op 4 november 2019.
- Depypere H. Hoofd van de menopauzekliniek, UZ Gent (2017), article redacted by Maria-Laetitia Mattern, published by Mediaplanet in Vrouw en Gezondheid, May 2017, p.11
- Pintiaux A. Gynecologist/ Head of service at Erasme, article redacted by Maria-Laetitia Mattern, published by Mediaplanet in Soin de Santé, Mars 2019, p.8
